اختصاصی از شعر نو
پیشکش به خداوندگار شعر و ادب پارسی
"حکیم ابوالقاسم فردوسی"
در کنار کوره ی پُرسوز آتش،
گِرد پیر قهره خانه، مرد نقال فسانه،
فارغ از بیداد سرمای زمستانی،
پیشکش به خداوندگار شعر و ادب پارسی
"حکیم ابوالقاسم فردوسی"
در کنار کوره ی پُرسوز آتش،
گِرد پیر قهره خانه، مرد نقال فسانه،
فارغ از بیداد سرمای زمستانی،
نشسته جمع مشتاقی به گوش نقل دیرینش، حکایتهای شیرینش؛
پیرمرد راوی اما رغم یاران، ایستاده ساکت و آرام
چشمهایش خیره بر سوی پر از هُرم هراس انگیز آتشدان
دستهای پیر و فرتوت و چروکش، سخت لرزان گرفته تکیه گاهی از عصای کهنه ی چوبین؛
پچپچی مبهم ز کافه می رسد بر گوش از یاران
در برون قهوه خانه برف و بوران سخت می بارد
باد سرد و سوزناکی صد پیام از ظلمت دیرین این فصل فسرده باز می آرد.
یک دم آن نقال شیرین گوی سیمین موی کافه
چشمهایش را به ناگه نرم و آهسته ببست او
با صدائی گرم و گیرا آن سکوت سرد خود را اینچنین درهم شکست او :
«...امشب اما داستان ما از آرش نیست،
ماجرای تلخ سهراب و سیاوش نیست،
قصه ی ضحاک و کاوه یا فریدون، سلم و تور و ایرج و قارن
یا که تورانشهر و ایرانشهر و صلح و جنگ و آتش نیست!
عشق بیژن با منیژه، زال و رودابه، شاه کیکاووس و سودابه،
دیو اَکوان و سپید و هفتخوان رستم دستان و رخشش نیست!
داستان راستان باستان ما
امشب از افراسیاب، اسفندیار و سام و سیمرغ و نریمان یا شغاد و گیو و گرگین و فرامرز هیچ نقلش نیست!»
باز پیرمرد کهنه سال قهوه خانه بی صدائی هیچ، بست چشمانش
در کنار کوره ی سوزان آتش
برنشست و همرهان اما شگفت آلوده زین نقل سؤال انگیز بر گِردش.
پیرمرد این بار با فریاد ناله ای زهر از درون سینه بیرون داد
ناله ای زهر از شرار نقل آتشگون چرکینی که صدها سال خامش بود
(چونکه راوی خوب می دانست آن روایتهای پُراَندوه دردآلود)
«آری امشب این حکایت نقل پیر طوس خواهد بود
زار و زشت و زهر چون کابوس خواهد بود
آن حکیم پیر و فرزانه
ناجی یک ملت او با نظم افسانه،
(آن حماسی قهرمانیهای مردان همیشه جاودانه،پهلوانیهای مکتوب زمانه)
آن روایتگوی زیبا روی شهنامه،
راوی ظلم و ستمهای همه دیوان خودکامه
...داستانش را من امشب نقل خواهم کرد.»
گفت و بار دیگر آن نقال لحظه ای را چند ساکت شد،
جُرعه ای از چای لبسوز کنار دست خود را نیک نوشید
یک نخ از سیگار مرد کافه چی را نیز آتش کرد
در فضای قهوه خانه همچنان غیر از صدای ناله ی بادی
که از درز در و دیوار آن پوسیده جا برگوش می تازید
هیچ آوایی نبود و مرد راوی صورتش از داغ نقل سینه اش
همره بُهت و شگفت جمع دور خود به هر دَم رنگ می بازید!
در نگاهش اضطرابی سرد پیدا بود
تا کنون اینگونه در هم در تمام طول دورانی که آوایش
طنین انداز گرمی ساز میدانگاه کافه بود و رستم گونه بر رخش کلامش، تکسوار گوش یاران،
هرگز او باری به یادش هم نمی آورد کاین سان،ناتوان زین حرفه ی دیرنده اش باشد...
آری اما نقل امشب، نقل آخر بود،
این حکایت ماسوای آن حکایتهای دیگر بود
کهنه دردآلوده نقلی کز حضورش قلب نقال کهن را سخت می آزرد
وز سکوت بُغض گونش قصه گوی پیر کافه خون دلها می خورد...
لیک، بغض نابشکسته اش بشکست و زخم سینه اش سرباز کرد
آخرین نقل نهان را اینچنین آغاز کرد:
«روزگاری بود
روز اما نه که تلخ و تیره
بر این ورطه ی بیداد دنیا سلطه ی شب تنگ چیره
عرصه ی عصر سیاهی، روزگار زشتی و ظلم و تباهی،تنگنای کارزاری بود
داستانهای کهن را،
قصه های مانده اندر سینه های خفته ی نیک نیاکان وطن را نقلها بسیار بود
هم که درهم، گاهگاهی کم
گهی بیش و پریشان، هم گهی بیمار بود
آن همه افسانه های برگ برگ دفتر تاریخ این با ریشه ملت همچو گنجی در دل آوار بود
اینچنین آزادمردِ سرمَد شعر و ادب
ماهتاب قرص نیکو روشنی بخشی میان ظلمت آن نیمشب
شاعر خوشنام پُرآوازه مهر این سپهر شعر ایران سرزمین
آن حکیم پاکِ دل بی باکِ سر بی قهر و کین
آن حکیم پیر طوس
جمله ایران را به درگاهش که باید خاکبوس
برگرفت او رو به نظم آوردن افسانه ها، آن همه اسطوره ها، از تمام دوره ها،
پهلوانان، قهرمانان، نیکمردان،
مرد و زن، پیر و جوان،
نقل خوبیها و پاکیهای مردان غیور،
یا که زشتیها بدیها شر و شور
قصه ها و داستانهای همیشه ماندگار
کز نیاکان مانده بر ما سینه اندر سینه اینها یادگار...
لیک او را در اِزای اینچنین کاری شگَرف
کاو بخواهد ماند زآنک تا ابد که بدین سان نیز مانده ست تا کنون،
اُجرت هر بیت بیتش سکه ای زرینه روی
کاین نباشد مزد رنجش را زِحَد اما برون.
آفتاب و آسمان این سان به گشت
کم کَمک ماهها و سالها هم برگذشت
تا که دیری کوشش بس بی گمان پاک خداوند ادب
حاصل عمری تلاش و پشتکار بی امان روز و شب
خوش شکوفه برگرفت و شاهنامه بَر ز بر بیرون داد
این درخت کهنه میراثِ نکوی گلشن فرهنگ نیک آریا
این شناسه نامه ی عمر هزاران ساله ی ایران ما
از پی صبر و تحمل، طاقت بسیار و عمری انتظار شاه طوس بی ریا.
خود بگفته ست او که در این سال سی،
رنج بسیاری ببردم تا که ایران زنده گردانم من از این پارسی
عاقبت آن روز موعودش رسید
روز پاداش چنین کاری سُتُرگ
افتخار ملتی آن آرزوی بس قدیم و بس بزرگ
اُف که اما چهره ی صدرنگ نامردان دهر
آن دغل کاران و درباریان با دو صد افکار زهر
رو شد او را بعد از این سی سال رنج
چون به پایان دررسیدش
دفتر اشعار نغز و آن همه ابیات گنج.»
در میان چشم بی تاب کهن نقال پیر
حلقه زد اشک ناگهان خاموش شد
در دل تاریک و سرد آسمان مه گرفته دیگر اما هم نبود بارش بوران و برف،
باد سرد هم از وزیدن دست خود را برکشید با شُنود آن همه تلخینه حرف.
جمع یاران جمله مبهوت، قهوه خانه اینچنین غرق سکوت،
پیرکافه زیر لب آرام و رام
لعن و نفرین کرد آن نابخردان آن ریاکارن و آن نامردمان!
:«آری آنان از برای شاهکار پیر طوس
عهد و پیمان را شکستند و ندانستند قدر زحمتهای او
ارزش والای همتهای او
در اِزایش جای هر مسکوک زر
سکه های زردِ اندک قیمت آوردند پیش
گوئیا خندیده اند برآن حکیم پیر ریش
بدتر از زهر هزاران مار نیش
آری آنان سهل و آسان قلب او کردند ریش
که نه حتی زشتی اَش زین نیز بیش
قلب یک ملت بسوزاندند آن سنگین دلان
آن خدایان همه اهریمنان!
پیر طوس دل شکسته کز همه این ناکسیها
روح و جانش اینک همچون قلب پاکش سخت خسته
همچو آرش آن نکو آزاد سرو
آخرین تیرِ کمان آتشین شعر نابش را ز ترکش برکشید،
کهنه زنگارینه قلب غافل از دنیای سلطان را چنین او بر درید:
«ایا شاه محمود کشورگشای زکس گر نترسی بترس از خدای...
بناهای آباد گردد خراب ز باران و از تابش آفتاب
پی افکندم از نظم کاخ بلند که از باد و باران نیابد گزند...
اگر شاه را شاه بودی پدر به سر برنهادی مرا تاج زر
و گـر مادر شاه بانو بُدی مرا سیم و زر تا به زانو بُدی
چو اندر تبارش بزرگی نبود نیارست نام بزرگان شنود
همانا که شه نانوا زاده بود بهای ته نان مرا داده بود
چو دیهیم‌دارش نبُد در نژاد ز دیهیم‌داران نیاورد یاد...
پرستار زاده نیاید به کار اگر چند دارد پدر شهریار...»
اینچنین تدبیر دامنگیر پیر
با شراری داغ و سوزان آن فسرده قلب خاراسنگ سلطان را بسوخت
هر دهان یاوه گوئی را بدوخت
بار سنگین ندامت را به دوش شرمگین غافلانش برگذاشت
آری اما این پشیمانی دگر سودی نداشت
چون همان هنگامِ بی هنگام
کاین شرم و ندامت همره بار طلای اُشتران شد رهسپارش پایبوس
دیگر اما شعله ی فانوس عمر آن اَهورامهر طوس
سوی و هُرمش را به زیر آورده بود
ای دریغا ای فُسوس!»
پیر راوی این بگفت و همچو ساکت جمع دور خود دگر خاموش شد
هم بدان صورت که نقل پیر طوس در دل تاریک و سرد این گذشت قرنها
ساده و آسان فراموش شد!
در کنار کوره ی بی جان و افسرده
گِرد پیر قهوه خانه نیست دیگر هیچ جمعی
پیر راوی برنشسته ساکت و مدهوش
چشمهایش خیره بر حجم خموش تل خاکستر
هم بدین سان بس پریشان،
اشک آلوده،
تر. شاعر علی بایزیدی
